(Δημοσίευση: Εφημερίδα “Κερκυραϊκό Βήμα”, 23.1.2011)
Το τραγικό περιστατικό της βύθισης του σκάφους «Hasan Reis» 30 μίλια δυτικά του νησιού μας και η απώλεια τόσων ανθρωπίνων ζωών, μας έφερε και πάλι αντιμέτωπους με τις τραγικές διαστάσεις του προβλήματος της παράνομης μετανάστευσης. Και το πρόβλημα αυτό δεν είναι «τοπικό», ούτε «περιφερειακό» αλλά εξελίσσεται σε ένα από τα σημαντικότερα κεντρικά προβλήματα της χώρας μας.
Έχουμε το ατυχές «προνόμιο» να είμαστε η χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που πλήττεται περισσότερο από κάθε άλλη χώρα. Μέσα σε δέκα χρόνια, από το 1999 έως το 2008, ο αριθμός συλλήψεων παράνομων μεταναστών από το Λιμενικό Σώμα στα θαλάσσια σύνορα μας αυξήθηκε κατά 1300%. Είναι ενδεικτικό ότι σύμφωνα με τα στοιχεία της FRONTEX, το 90% των παρανόμως εισερχομένων στην Ε.Ε. φθάνει μέσω της Ελλάδας. Περίπου 350 άτομα καθημερινά επιχειρούν να περάσουν στην ΒΑ Ελλάδα από την Τουρκία, ενώ οι Ελληνικές Αρχές είχαν κάνει μόνο κατά το πρώτο Α΄9μηνο του 2010, 132.711 συλλήψεις παρανόμως εισερχομένων. Στο ίδιο χρονικό διάστημα 31.000 μετανάστες πέρασαν τα σύνορα στον Έβρο από την Τουρκία – αριθμός 4 φορές μεγαλύτερος από το ίδιο χρονικό διάστημα του 2009, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία της FRONTEX. Το πρόβλημα, είναι σαφές ότι έχει οξυνθεί από τη στιγμή που η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία, «έκλεισαν» τα θαλάσσια σύνορά τους, υπογράφοντας συμφωνίες με τις χώρες της Αφρικής για τον έγκαιρο εντοπισμό μεταναστών στη θάλασσα – κάτι το οποίο προφανώς είναι εξαιρετικά δύσκολο να γίνει στη δική μας περίπτωση, όταν το έτερο μέρος μιας παρόμοιας πιθανής συμφωνίας, είναι η Τουρκία. Το δε σύστημα των Κέντρων Υποδοχής το οποίο διαθέτουμε τη στιγμή αυτή, είναι άκρως προβληματικό και αν μη τι άλλο μας εκθέτει διαρκώς ως χώρα στους αρμόδιους Διεθνείς Οργανισμούς όπως για παράδειγμα το Human Rights Watch και η Επιτροπή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (United Nations High Commissioner for Refugees). Ήδη για το συγκεκριμένο ζήτημα, υπάρχει δέσμευση του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη κ. Παπουτσή για την κατασκευή νέων Κέντρων Υποδοχής τα οποία θα πληρούν τα Ευρωπαϊκά και τα Διεθνή κριτήρια – και είναι κάτι που έχει προχωρήσει και σε νομοθετικό επίπεδο.
Οι αριθμοί όμως, μπορεί να είναι σε θέση να αποτυπώνουν την «ποσοτική» εικόνα του προβλήματος αλλά δεν μπορούν να αναδείξουν τις εξαιρετικά κρίσιμες «ποιοτικές» αλλά και ανθρωπιστικές του πλευρές. Είναι βέβαιο ότι η πλειονότητα των ανθρώπων αυτών είναι οικονομικοί μετανάστες, ενώ ο αριθμός των πραγματικών πολιτικών προσφύγων είναι σαφώς μικρότερος. Στην πράξη όμως, η διαφοροποίηση αυτή έχει περισσότερο τυπική παρά ουσιαστική σημασία, γιατί η έννοια της «ανάγκης επιβίωσης» που ωθεί τόσο τους μεν, όσο και τους δε στην έξοδο από τη χώρα τους, είναι στην ουσία η ίδια. Από το άλλο μέρος, κανείς δεν διαφωνεί επίσης ότι όλες οι χώρες – και πολύ περισσότερο η Ελλάδα – έχουν ένα συγκεκριμένο όριο υποδοχής και ενσωμάτωσης των μεταναστευτικών ροών τις οποίες δέχονται. Και είναι επίσης σαφές, ότι η χώρα μας στην οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκεται έχει τη στιγμή αυτή, εξαιρετικά περιορισμένες δυνατότητες ομαλής υποδοχής και ενσωμάτωσης μεταναστών. Ναι, τα προβλήματα είναι υπαρκτά και κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι αποτελούν προϊόντα «υπερβολής» ή «φαντασίας».
Η συζήτηση σχετικά με το υπαρκτό και σοβαρό πρόβλημα της παράνομης μετανάστευσης στη χώρα μας, έχει ήδη ξεκινήσει εδώ και καιρό. Εκείνο όμως το οποίο θα πρέπει να παρατηρήσει κανείς, είναι ότι το συγκεκριμένο ζήτημα, ολοένα και περισσότερο γίνεται αντικείμενο πολιτικής και επικοινωνιακής εκμετάλλευσης, με όρους καλλιέργειας ξενοφοβίας, ρατσισμού, μισαλλοδοξίας και επιθετικότητας. Ανεξάρτητα από τις επιμέρους απόψεις τις οποίες μπορεί να έχει κανείς για το ζήτημα, είναι απολύτως βέβαιο ότι κανενός είδους «λύση», δεν μπορεί να προκύψει μέσα από τέτοιες λογικές. Και εδώ υπάρχουν δύο επίπεδα στα οποία πρέπει να σκεφθούμε: το πολιτικό και το ατομικό επίπεδο.
Στο πολιτικό επίπεδο, θα πρέπει να καταβάλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για να εμπλέξουμε το σύνολο της Ε.Ε. στην αντιμετώπιση του προβλήματος: η παράνομη μετανάστευση δεν είναι ένα πρόβλημα της Ελλάδας αλλά ένα πρόβλημα της Ε.Ε. Λόγω της γεωγραφικής μας θέσης αλλά και εξαιτίας της συμφωνίας Δουβλίνου ΙΙ την οποία η Ελλάδα αλλά και οργανισμοί όπως ο ΟΗΕ προσπαθούν να τροποποιήσουν, καλούμαστε να επωμιστούμε όλο το δυσβάστακτο βάρος της αντιμετώπισης της παράνομης μετανάστευσης, το οποίο όμως δεν αφορά μόνο εμάς αλλά όλες ανεξαιρέτως τις χώρες-μέλη της Ε.Ε. Οι δυνάμεις της FRONTEX που αναπτύχθηκαν πριν από λίγο καιρό στον Έβρο είναι μεν ένα βήμα, αλλά δεν χωρά αμφιβολία ότι η επίλυψη του ζητήματος μπορεί να έρθει μόνο μέσα από μια ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή πολιτική μετανάστευσης.
Σε ατομικό, προσωπικό επίπεδο, οφείλουμε πάντα να βλέπουμε όλες τις πλευρές αυτού του πολύπλοκου ζητήματος. Είναι εύκολο ή και «βολικό» να αφήνουμε τη σκέψη μας να «γλιστρήσει» στο λαϊκισμό και στην επιθετικότητα προς τον «ξένο» – και ναι, το επαναλαμβάνω, έχουμε πολλά επιχειρήματα που να συνηγορούν σε αυτό. Εκείνο όμως που πολλές φορές μας διαφεύγει, είναι η ανθρωπιστική πλευρά του ζητήματος της παράνομης μετανάστευσης, την τραγική διάσταση της οποία είδαμε πριν από λίγες μέρες στην Κέρκυρα, με το ναυάγιο του πλοιαρίου. Είδαμε ανήλικα παιδιά, γυναίκες, ανθρώπους σε υπέρτατη στιγμή ανάγκης μόλις να έχουν γλιτώσει το θάνατο – αλλά και κάποιους άλλους όχι. Είδαμε ανθρώπους χωρίς καμία ελπίδα, χωρίς καμία βοήθεια, να βρίσκονται στο μέσο της θάλασσας – θύματα δουλεμπόρων, θύματα εχθροπραξιών στις χώρες τους, «θύματα» γενικώς και από κάθε άποψη. Και αυτή τη διάσταση των πραγμάτων, οφείλουμε και πρέπει να την έχουμε πάντα στο νου μας στο πρόβλημα της παράνομης μετανάστευσης. Το να «ανοίξεις πόλεμο» και να θεωρήσεις τον άλλο ως «ξένο» και «εχθρό» είναι πάντα η εύκολη λύση. Το να προσπαθήσεις να προσεγγίσεις το πρόβλημά του και να τον δεις σαν «άνθρωπο σε ανάγκη» που χρειάζεται βοήθεια, είναι πάντα δυσκολότερο. Η απόφαση για το πώς θα δούμε το συγκεκριμένο θέμα, είναι δική μας. Αλλά αυτή η απόφαση τελικά, θα είναι και το μέτρο που θα κρίνει και εμάς τους ίδιους σαν Ανθρώπους. Και από την άποψη αυτοί οι Κερκυραίοι είναι άξιοι συγχαρητηρίων, γιατί η αντίδρασή τους στο περιστατικό με το ναυάγιο «Hasan Reis», ήταν κάτι παραπάνω από αξιέπαινη. Αν μη τι άλλο, η Κέρκυρα έδειξε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ότι οι άνθρωποί της ξέρουν πολύ καλά τι σημαίνει Πολιτισμός, Ανθρωπιά και Αλληλεγγύη στη δύσκολη στιγμή.
