“Ενισχύσεις και η έννοια της ‘νησιωτικότητας’ – Άρθρο της ‘Αντζελας Γκερέκου στην εφημερίδα “Ναυτεμπορική”

Με ανοικτό τον ορίζοντα των διαβουλεύσεων στην Ευρώπη για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2014-2020, αλλά και με δεδομένη τη δυσχερή οικονομική κατάσταση της Ελλάδας, η χώρα μας οφείλει να εστιάσει την προσοχή και τις προσπάθειές της, σε ένα βασικό σημείο των ευρωπαϊκών αυτών συζητήσεων, από το οποίο εξαρτάται εν πολλοίς η συνέχιση της αναπτυξιακής χρηματοδότησής της: στην έννοια της «νησιωτικότητας». Αν και μπορεί να συναντήσει κανείς πολλές αναφορές περί «νησιωτικότητας», τόσο σε εθνικά, όσο και σε ευρωπαϊκά δημοσιονομικά κείμενα, στην πραγματικότητα η «νησιωτικότητα» δεν αποτελεί μια έννοια, εντελώς ξεκάθαρη και με συγκεκριμένο ορισμό. Το ίδιο το Σύνταγμα στο Τέταρτο Μέρος και στο Τμήμα των Ειδικών Μεταβατικών και Τελικών Διατάξεων (Αρθρο 106 παρ.1) αναφέρει την ανάγκη ειδικής μέριμνας στις «νησιωτικές», «ορεινές» και «παραμεθόριες» αλλά από τις τρεις αυτές, μόνο ίσως η «παραμεθόριος» να μπορεί να οριστεί με σχετική σαφήνεια. Όμως, στην περίπτωση των προγραμμάτων τα οποία σκοπεύουν στην «περιφερειακή συνοχή» της Ευρωπαϊκής Ένωσης (όπως για παράδειγμα τα ΚΠΣ το ΕΣΠΑ ή το υπό συζήτηση μελλοντικό πρόγραμμα του 2014-2020), ο ορισμός παρόμοιων εννοιών, δεν έχει «φιλολογική» σημασία, αλλά είναι απολύτως κρίσιμος για το αναπτυξιακό μέλλον ολοκλήρων περιοχών ή και χωρών.
Για ευνόητους λόγους, η «νησιωτικότητα» αφορά την Ελλάδα στο μέγιστο δυνατό βαθμό, δεδομένου ότι καμία άλλη χώρα-μέλος της Ε.Ε. δεν διαθέτει παρόμοιο αριθμό νησιών ή παρόμοια γεωμορφολογία με τη δική μας. Η προεδρία της Δανίας, θα συνεχίσει το έργο της πολωνικής προεδρίας και θα ολοκληρώσει ενδεχομένως τη διαβούλευση στο χρονικό της ορίζοντα, προτού η προεδρία περάσει τον Ιούνιο στην Κύπρο. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν «αποφάσεις» και «τετελεσμένα» αλλά «ισχυρές ενδείξεις» στο επίπεδο της διαβούλευσης, για το πού κατευθύνονται οι τελικές προτάσεις της Επιτροπής. Και κατά τα φαινόμενα, δύο τουλάχιστον σημεία απαιτούν την προσοχή μας. Το πρώτο έχει να κάνει με τη διαφαινόμενη πρόταση για τον καθορισμό της λεγόμενης «μεταβατικής κατηγορίας» Περιφερειών, στις οποίες θα ανήκουν όσες έχουν ΑΕΠ που κυμαίνεται μεταξύ 75% και 90% του μέσου Ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Η δική μας προσπάθεια στο σημείο αυτό, οφείλει να εστιασθεί στο να συμπεριληφθούν σε αυτή τη «μεταβατική κατηγορία» όλες οι νησιωτικές περιοχές (αλλά και εν τη ευρεία εννοία «περιοχές προβληματικής πρόσβασης»), ανεξάρτητα από το ΑΕΠ τους.
Αυτό σημαίνει ότι θα καταφέρουμε να διατηρήσουμε όλες τις νησιωτικές περιοχές της χώρας μας, σε ένα καθεστώς προνομιακής ενίσχυσης και χρηματοδότησης, ανεξάρτητα από το τοπικό τους ΑΕΠ – πράγμα εξαιρετικά σημαντικό για το αναπτυξιακό μας μέλλον. Το δεύτερο σημείο έχει να κάνει, με την πρόταση για την ίδρυση ενός νέου θεματικού Ταμείου Υποδομών (υπό τον τίτλο Connecting Europe Facility – CEF). Αν και σε ένα πρώτο επίπεδο, κάτι τέτοιο ακούγεται καλό ως ιδέα, στην πράξη μάλλον θα μας προκαλέσει πολλά προβλήματα. Ο λόγος είναι ότι αυτό το νέο θεματικό Ταμείο (αν τελικά συμφωνηθεί η ίδρυσή του), θα εξυπηρετεί δίκτυα όπως το ΤΕΝ-Τα και το ΤΕΝ-Ε, τα οποία δεν περιλαμβάνουν ως επιλέξιμες τις νησιωτικές περιοχές – και επομένως, ένα μεγάλο τμήμα της χώρας μας, θα βρίσκεται “εκτός” των χρηματοδοτήσεων του συγκεκριμένου νέου Ταμείου. Εάν κάτι τέτοιο τελικά προταθεί, είναι κρίσιμο να πιέσουμε ούτως ώστε να βρεθούν αντισταθμιστικά ανταλλάγματα για τις απώλειες που θα έχουμε.
Πέρα όμως από αυτά τα δύο σημεία, το κρισιμότερο ίσως σημείο, είναι η συζήτηση της πρότασης για την εισαγωγή “μακρο-οικονομικών κριτηρίων” στο νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο. Εδώ ο μόνος δρόμος είναι, να πιέσουμε να μην ισχύσουν τα κριτήρια αυτά για χώρες οι οποίες βρίσκονται εντός μηχανισμών στήριξης και για τις οποίες είναι προφανές ότι αν ισχύσουν παρόμοια κριτήρια, τότε αυτές στην πράξη αποκλείονται από κάθε είδους συμμετοχή συνολικά στο πρόγραμμα.
Ίσως για τη χώρα μας, η αποσαφήνιση της έννοιας της «νησιωτικότητας», οι ιδιαίτερες αναφορές στα κείμενα του Προγράμματος για περιοχές με παρόμοια χαρακτηριστικά, αλλά και η παραμονή των νησιωτικών περιοχών της χώρας μας στα καθεστώτα προνομιακής ενίσχυσης από τα προγράμματα των πολιτικών συνοχής της Ε.Ε., να είναι και το σημείο-κλειδί για τη μελλοντική συνέχιση της ενίσχυσής μας. Και με βάση τα δεδομένα που έχουμε τη στιγμή αυτή στα χέρια μας, δεν έχουμε ούτε κατά διάνοια την «πολυτέλεια» να χάσουμε ως χώρα, τη δυνατότητα αυτή.