Η προβλεπόμενη στο σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών «τριχοτόμηση» του ενιαίου Δήμου Κέρκυρας με τη σύσταση 3 νέων δήμων έχει πυροδοτήσει, όπως αναμενόταν, μια έντονη συζήτηση στην κερκυραϊκή κοινωνία. Σε αυτή τη συζήτηση επιθυμώ να συμβάλω με το ακόλουθο κείμενο, θεωρώντας ότι η προτεινόμενη διάσπαση δεν αντιμετωπίζει τις δυσλειτουργίες που δημιούργησε η σύσταση του «καλλικρατικού» Δήμου. Για τη θεραπεία των δυσλειτουργιών αυτών χρειάζεται να αναληφθούν συγκεκριμένες θεσμικές πρωτοβουλίες οι οποίες στο παρόν νομοσχέδιο αγνοούνται.
Οι διαπιστώσεις…
1. Ο πολίτης δεν έρχεται πιο κοντά στη δημοτική αρχή
Η προτεινόμενη σύσταση 3 δήμων στηρίζεται αποκλειστικά σε δυο κριτήρια: πρώτον, στη συνένωση δημοτικών ενοτήτων με βάση την προϋπάρχουσα καποδιστριακή δομή, και δεύτερον, στο διαχωρισμό του αστικού κέντρου από την ύπαιθρο. Η διαίρεση των δήμων, ωστόσο, δε λαμβάνει υπόψη την αρχή της εγγύτητας, δηλαδή δεν αλλάζει τη διάρθρωση των δημοτικών υπηρεσιών ώστε να γίνουν πιο αποτελεσματικές στη διαχείριση της καθημερινότητας, όπως η εξυπηρέτηση των δημοτών. Άραγε κατά πόσο θα βελτιωθεί η καθημερινότητα του κατοίκου της Παλαιοκαστρίτσας που θα πρέπει να μετακινείται στην Αχαράβη ή εκείνου της Λευκίμμης που θα πρέπει να μετακινείται στου Βρυώνη, σε σχέση με το χρόνο που σπαταλά και την ποιότητα της εξυπηρέτησης που λαμβάνει σήμερα;
2. Δεν υπάρχει ενιαία πολιτική, δεν «πιάνουν τόπο» οι κοινοτικοί πόροι
Ο ενιαίος Δήμος εξυπηρετεί πιο αποτελεσματικά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση πολιτικών σε βασικούς τομείς. Και αυτό γιατί ο κατακερματισμός της Αυτοδιοίκησης δύσκολα επιτρέπει ευρύτερες συναινέσεις για το τι πρέπει να γίνει σε πεδία όπως η διαχείριση των απορριμμάτων, ο χωροταξικός σχεδιασμός, η παροχή υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης, η συντήρηση του οδικού δικτύου, η τουριστική προβολή. Το κυριότερο: η διάσπαση των αυτοδιοικητικών δόμων δε συμβάλλει στην αποτελεσματική αξιοποίηση των κοινοτικών κονδυλίων, υπονομεύοντας μακροπρόθεσμα την αναπτυξιακή προοπτική, ιδιαίτερα των περιοχών εκτός πόλης.
3. Δεν υπάρχει εικόνα για το τι προσωπικό, πόροι, περιουσία και χρέη αναλογούν στον κάθε δήμο
Η πρόταση αφήνει άλυτα σοβαρότατα ζητήματα για την καλή λειτουργία των νέων δήμων, όπως η κατανομή του προσωπικού, των – πενιχρών – οικονομικών πόρων και της – μη καταγεγραμμένης – ακίνητης και κινητής περιουσίας. Άλυτη αφήνει και την κατανομή των χρεών. Είναι εντελώς αδιανόητο να απουσιάζει από το σχέδιο νόμου μια, έστω στοιχειώδης, κατεύθυνση για τον τρόπο με τον οποίο θα μοιρασθούν τα παραπάνω στους νέους δήμους. Υποψήφιοι δήμαρχοι και δημοτικοί σύμβουλοι θα κατέβουν στις προσεχείς εκλογές χωρίς να γνωρίζουν τίποτα για τις δυνατότητες και τις υποχρεώσεις των δήμων που θα κληθούν να παραλάβουν.
… και οι Προτάσεις:
1. Να θεσμοθετηθεί η αποκέντρωση δομών και υπηρεσιών
Ο Ν.3852/2010 («ο νόμος του Καλλικράτη») αφήνει στη διακριτική ευχέρεια του δημάρχου την αποκέντρωση δομών και υπηρεσιών του δήμου. Η πρόβλεψη αυτή ελάχιστα αξιοποιήθηκε από τη σημερινή δημοτική αρχή. Αντιθέτως, μεταφέρθηκαν προσωπικό, χρήματα και εξοπλισμός από την περιφέρεια στο κέντρο. Όμως η αποκέντρωση των υπηρεσιών δεν μπορεί να αφήνεται στη βούληση της εκάστοτε δημοτικής αρχής ή στην… ερμηνεία που αυτή της αποδίδει. Αυτό που πρέπει, επομένως είναι να διεκδικήσουμε να αποτυπωθεί δια νόμου μια αποκεντρωμένη δομή των υπηρεσιών στους ενιαίους νησιωτικούς δήμους, στη βάση συγκεκριμένων χωρικών ενοτήτων. Να κατοχυρωθεί, δηλαδή, θεσμικά και ρητά, η αρχή της εγγύτητας του δήμου στους δημότες.
2. Να αναβαθμιστούν τα τοπικά συμβούλια και οι αντιδήμαρχοι με χωρικές αρμοδιότητες
Σήμερα, η λειτουργία των τοπικών συμβουλίων εξαντλείται στην εισήγηση προτάσεων οι οποίες δε λαμβάνονται υπόψη από τη δημοτική αρχή, παρά σπάνια. Ο χωρικός αντιδήμαρχος περιορίζεται στον ρόλο του μεσάζοντα μεταξύ των τοπικών κοινωνιών και των κεντρικών υπηρεσιών, ο οποίος «παρακαλά» για την επίλυση και του παραμικρού, δευτερεύοντος προβλήματος. Είναι, επομένως, σαφές ότι η αναβάθμιση των τοπικών συμβουλίων και των χωρικών αντιδημάρχων είναι μονόδρομος. Και αυτό μπορεί να επιτευχθεί:
α. Με τη θεσμοθετημένη μεταφορά αρμοδιοτήτων από το δημοτικό συμβούλιο στα τοπικά συμβούλια. Τέτοιες αρμοδιότητες θα μπορούσαν να είναι η αδειοδότηση διαφόρων εμπορικών δραστηριοτήτων, η λήψη αποφάσεων για μικρά έργα, κ.ο.κ.. Το δημοτικό συμβούλιο θα πρέπει να ασχολείται μόνο με τις κεντρικές πολιτικές επιλογές της δημοτικής αρχής και να έχει ένα ελεγκτικό ρόλο σε ό,τι αφορά τις αποφάσεις των τοπικών συμβουλίων
β. Με τη ρητή, θεσμική απόδοση αρμοδιοτήτων αποφασιστικού χαρακτήρα στους χωρικούς αντιδημάρχους. Σε στενή συνεργασία με τα τοπικά συμβούλια και τα αποκεντρωμένα δημοτικά υποκαταστήματα, οι χωρικοί αντιδήμαρχοι θα αναλαμβάνουν να επιλύσουν τον μεγαλύτερο όγκο των καθημερινών προβλημάτων στην περιοχή ευθύνης τους.
3. Να υπάρξει πολιτική νομιμοποίηση του χωρικού αντιδημάρχου με αλλαγή του εκλογικού συστήματος
Προτείνεται ουσιαστικά η μεταφορά του διοικητικού μοντέλου των αιρετών Περιφερειών στους δήμους: δύο ξεχωριστά ψηφοδέλτια, ένα για το δημοτικό συμβούλιο και τα τοπικά συμβούλια, και ένα ψηφοδέλτιο για τον υποψήφιο δήμαρχο και τους υποψηφίους χωρικούς αντιδημάρχους.
Οι προτάσεις αυτές είναι μόνο ενδεικτικές των δυνατοτήτων που ανοίγονται μπροστά μας για μια τοπική αυτοδιοίκηση που θα είναι, κυριολεκτικά, και «τοπική», και «αυτοδιοίκηση»: θα λαμβάνει υπόψη, δηλαδή, τα προβλήματα της κάθε μίας τοπικής κοινωνίας, από αιρετούς εκπροσώπους που πράγματι θα μπορούν να λαμβάνουν αποφάσεις γι’ αυτά.
